1.  Przedmiot opracowania

   Przedmiotem opracowania był projekt techniczny ogrodzenia starego zabytkowego cmentarza położonego w Gliwicach przy ulicy Robotniczej (d. Kalidestraße)  

2.   Rys historyczny – p. Historia

   Wokół huty i odlewni powstała dzielnica Eisengießerei – z własną szkołą, gospodą. 

   W 1808 r. Zarząd huty założył dla pracowników cmentarz. Zaprojektowany został na planie prostokąta – rozplanowany symetrycznie w stosunku do obsadzonej drzewami głównej alei i stał się miejscem ostatniego spoczynku dla wielu prominentnych osobistości związanych z gliwickim przemysłem.

   Jeszcze w roku 1949 cmentarz był wprawdzie lekko zaniedbany, ale nie zniszczony, odbywały się tam jeszcze pochówki. Dopiero na początku lat 50-tych – na polecenie lokalnego dygnitarza partyjnego przeprowadzono akcję metodycznej dewastacji cmentarza poprzez usuwania niemieckich napisów z nagrobków, tablice żeliwne odkręcano, a z kamiennych skuwano napisy – czasami pozostawiając "gołe" daty, lub rozbijano je na drobne kawałki. Później cmentarz pozbawiony odgórnej opieki, został wydany na pastwę złodziei, którzy płyty granitowe i marmurowe odsprzedawali jako kamień, a unikatowe elementy żeliwne oddawali na złom. Coraz bardziej zrujnowaną nekropolię zarastał bluszcz i siewki drzew. W przeddzień Nowego Roku 2004 ukradziono ostatni z pięknych żeliwnych „płotków” które niegdyś stanowiły o urodzie cmentarza.

   Wg opowiadań osób mieszkających w sąsiedztwie oryginalne ogrodzenie wywiózł i przywłaszczył sobie ... Później cmentarz ogrodzono siatką drucianą w ramach z kątowników, mocowanych do szyn stalowych zakotwionych w fundamencie. W ostatnich latach i ona stała się przedmiotem grabieży. Również płyty nagrobne i mniejsze nagrobki spotykał nie lepszy los. Sąsiedzi cmentarza widzieli jak podczas wznoszenia budynku w granicy z cmentarzem, wrzucano je do fundamentów, jeden z takich dziecięcych nagrobków został odnaleziony podczas prac przy remoncie fundamentu ogrodzenia.  

3. Stan istniejący

   Cmentarz zlokalizowany jest na prostokątnej działce o wymiarach 74 x 77 m . Jego oś stanowi aleja obsadzona drzewami. Kiedyś jej zamknięciem była kaplica grobowa hrabiego Einsiedela, zachował się umieszczony niegdyś przed nią krzyż.  

4. Założenia opracowania

   Zachowało się niewiele fotografii obrazujących wygląd rzeczywisty cmentarza, ale  wiadomo jak wyglądało oryginalne ogrodzenie. Niestety w chwili obecnej zaprojektowanie ogrodzenia żeliwnego jest z uwagi na plagę kradzieży zbyt ryzykowne. 

   Po przeprowadzeniu wizji ogrodzeń kościołów, cmentarzy i parków z tego samego okresu historycznego zdecydowałam się na zaprojektowanie ogrodzenia w formie muru kamiennego z prześwitami zamkniętymi przęsłami stalowymi  nawiązującymi rysunkiem do ogrodzenia oryginalnego. 

   Początkowo przewidywałam mur ceglany – jak w podobnym cmentarzu ewangelickim w dzielnicy Borsig w Zabrzu-Biskupicach, jednak na korzyść kamienia przemówiła możliwość wykorzystania zachowanej konstrukcji istniejącego do niedawna ogrodzenia (nie było to już ogrodzenie oryginalne, jednak wykorzystanie tej konstrukcji dobrze osadzonej w fundamencie, pozwoliło zminimalizować prace).  

5. Elementy ogrodzenia:

5.1.   Brama

   Przewiduje się tylko jeden wjazd na teren cmentarza – od strony ulicy Robotniczej – bramą szerokości 3 m

5.2.   Furtki

   Projektowane są dwie furtki na zamknięciach centralnej alei.

5.3.  Przęsła murowane

   Mur z kamienia łamanego grubości 20- 25 cm posadowiony na istniejącym fundamencie, wzmocniony w fugach co ok. 50 cm prętami o 12 mm przyspawanymi do istniejących szyn. Słupy 40 x 40 cm – murowane z kamienia wokół istniejących rdzeni kotwionych w fundamencie, w miejscach gdzie brak istniejących szyn, należy wykonać rdzenie żelbetowe zbrojone 4o16

5.4.   Przęsła z miejscem na wmurowanie tablic

   Słupy j.w. Mur o grubości wyjściowej max 20 cm , z „parapetami” stabilizującymi wmurowane w przyszłości tablice. Zaleca się zagęszczone zbrojenie fug – co ok. 25- 30 cm

5.5.  Przęsła ażurowe

   Projektowane przęsła nawiązują do rysunku ogrodzenia oryginalnego. Zaprojektowano 3 typy wymiarowe, aby jak najlepiej wpasować się w zastane rozstawy rdzeni.

5.6. Tablice informacyjne

   Z uwagi na historyczny charakter cmentarza i mała o nim wiedzę, niezbędne wydaje się umieszczenie na cmentarzu tablic informacyjnych. Proponuje się miejsce na tle przybudowanego z zewnątrz do ogrodzenia budynku gospodarczego – w narożniku północno-wschodnim. Projekt tablic stanowi przedmiot odrębnego opracowania  

5.7.   Portyk

   W obecnej sytuacji odbudowa kaplicy grobowej zamykającej aleję od strony południowo-zachodniej nie wydaje uzasadniona, proponuje się natomiast wybudowanie w tej jej części, która znajdowała się w obrębie cmentarza, portyku o dwóch szeregach kolumn i proporcjach frontonu kaplicy. Wybudowanie tego portyku, umieszczenie w nim elektronicznego punktu  informacyjnego oraz sprowadzenie na cmentarz posągów „lwów czuwających” stanowić będzie ukoronowanie prac rekonstrukcyjnych na cmentarzu. 

6. Spis rysunków

1. Sytuacja                                        skala  1 : 500

2. Inwentaryzacja                               skala  1 : 250   pdf 386 kB

3. Rzut – rysunek zestawczy                 skala  1 : 250,  1 : 20  pdf 159 kB

4. Rozwinięcia                                    skala  1 : 200   pdf 990 kB

5. Przęsła ażurowe                              skala  1 :   20,  1 :  5  pdf 126 kB

5a. Przęsła ażurowe                            skala  1 :   20   pdf 82 kB

6. Brama i furtka                                skala  1 :   20  pdf 137 kB

7. Tablice informacyjne                       skala  1 :   50    pdf 90 kB