Cmentarz Hutniczy w Gliwicach / Der Hüttenfriedhof in Gleiwitz

Biografie pochowanych osób / Biografien

 

 

Wilhelm Kalide

28.04.1795 – 31.07.1870

 

 


fotografia w zbiorach Muzeum w Gliwicach
   

Urodził się jako najstarszy syn Gottlieba Kalide i Charlotty Wilhelminy Beck ze Świerklańca. W latach 18091812 terminował w Królewskiej Hucie, gdzie ojciec był inspektorem. Następnie oddelegowano go do gliwickiej Odlewni Żeliwa.

W roku 1813 zgłosił się na ochotnika do wojska. Po powrocie został zatrudniony w Hucie Kluczborskiej w Zagwiździu i w latach 1814–1816 pracował jako pretendent hutniczy. 1. października 1816 roku powrócił do Gliwic i objął funkcję sekretarza huty.

W roku 1830 został członkiem Urzędu ds. Hut w Gliwicach, a następnie awansował na nadinspektora hutniczego i stanął na czele gliwickiego zakładu. Ponieważ spadł popyt na wyroby artystyczne, rozwinął inne działy produkcji. W roku 1857 został nominowany radcą górniczym, a cztery lata później przeszedł na emeryturę.

 

RODZINA 

 

Wilhelm Kalide ożenił się z córką administratora składu drewna w Hucie Kluczborskiej Charlotte Sophie Dziallas (ur. 1796 w Hucie Kluczborskiej – zmarła 22.03.1872, pogrzeb 25 marca).


Mieli 6 córek i syna:

Marie Luise Frederike (17.01.1821 – 8.04.1847 OW nr 18 z 20.04.1847 r.)
Wilhelmine Emilie Sophie (ur. 6.01.1823)
– 11 października 1846 roku wyszła za mąż za inspektora maszynowego Huty Juliusa Austa
Wilhelmine Amalie Charlotte Adelajde (5.07.1824–15.11.1827)
Fanny Mathilde Elise (ur. 2.04.1826)
– wyszła za mąż za kolejnego Austa (20.07.1851 OW nr 30 z 22.07.1851 r.) – inspektora Wilhelmshűtte
Wilhelm Johann Carl Theodor ur. 28.07.1833 r.
(OW nr 36 z 2.09.1833 r.)
Emma Auguste ur. 10.12.1835
(OW nr 3 z 18.01.1836 r.) – ślub 3.01.1857 (OW nr 1 z 6.01.1857 r.), ... Hold
Alvine Valesca ur. 15.10.1838
(OW nr 49 z 3.12.1838 r.) – ślub 30.11.1874 (akt nr 35 Königshütte USC I), Karl Gruschka

 


Dom przy Coloniestrasse (ob. Robotnicza), w którym mieszkał Wilhelm Kiss i podobno również Wilhelm Kalide
   

Wilhelm Kalide zmarł 31 lipca 1870 roku (OW nr 93 z 12.08.1870 r.) i spoczął  na Cmentarzu Hutniczym, Wcześniej pochowano na tym cmentarzu jego córki: Marie Luise i Wilhelmine Amalie, jak również żonę.

OW nr 17 z 13.04.1847 r.

   

Informacja pod powyższym zdjęciem jest niesprawdzona (szukam źródła), natomiast pewna jest informacja pochodząca ze spisu mieszkańców 1864–1867. Wprawdzie ówczesna numeracja domów nie ma nic wspólnego z późniejszą i obecną, ale z tego samego spisu dowiadujemy się, że Kalide był sąsiadem Wilhelma Beermanna, który mieszkał w domu o numerze 90.

   

Stadtarchiv – Völkszahlug... 1864–1867 sygn. 15/1 100 Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Gliwicach
   

Wilhelm Kalide wykonał 44 tablice do katalogu reklamowego gliwickiej odlewni, wielokrotnie później wykorzystywane.

 
   

 

 
   

Udzielał się społecznie m.in był członkiem ewangelickiej rady parafialnej. Otrzymał tytuł honorowego mieszkańca Gliwic.

 


Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Gliwicach

 

 


Theodors älterer Bruder Wilhelm wurde in Tarnowitz geboren. Nach dem Umzug nach Königshütte war er seit dem 18. April 1809 in der dortigen Hütte in der Lehre, und im Jahr 1812 wurde er in die Gleiwitzer Eisengießerei geschickt. Von 1814 bis 1816 arbeitete er als Hüttenanwärter in der Kreuzburgerhütte in Friedrichsthal/Zagwiździe. Dort lernte er auch seine Frau kennen. Er war von 1816 bis zu seinem Eintritt in den Ruhestand im Jahr 1861 mit der Gleiwitzer Hütte verbunden. 1827 erschien dort ein Reklameheft, für das Wilhelm Kalide 44 Anschauungstafeln anfertigte, die auch für spätere Kataloge genutzt wurden. 1830 wurde er Hüttenmeister und wurde zum Mitglied des Gleiwitzer Hüttenamtes ernannt. 1838 wurde er Hütteninspektor. Nachdem er zu einem Besuch der bedeutendsten Eisengießereien in Deutschland und Belgien abgeordnet worden war, wurde er nach seiner Rückkehr zum Hüttenoberinspektor befördert und stand an der Spitze des Gleiwitzer Betriebes.

Als die Nachfrage nach künstlerischen Erzeugnissen aus der Gießerei nachließ, entwickelte er andere Produktionszweige weiter. 1857 wurde er zum Bergwerksrat ernannt. Nach seinem Eintritt in den Ruhestand, zu dem ihm der Titel eines Ehrenbürgers von Gleiwitz verliehen wurde, war er weiterhin gesellschaftlich aktiv, u.a. als Mitglied des evangelischen Gemeinderates. Er starb im Jahr 1870 und wurde auf dem Hüttenfriedhof neben seiner Frau und seinen Kindern beigesetzt.

Übersetzung: Dawid Smolorz

 

He was Theodor's elder brother. During 18091812 he was in apprenticeship in Royal Foundry, where their father was an inspector. Next he was posted to Cast Iron Foundry in Gliwice. After his return from the World Warhe was employed in Foundry in Kluczbork, where he met his future wife Charlotte. In 1816 he returned to Gliwice where he became a secretary of the Foundry. There he created 44 boards of Foundry’s promoting catalogue, which were being used for many years. In 1830 he became a member of Foundry Authority in Gliwice, and next he was promoted to Foundry Superintendent and started to work as its managing director. As the demand for artistic product felt down, he developed another branches of production. In 1857 Wilhelm was designated for Mining Counsellor. He was active in community services areas. Among others he was a member of a parish council. Wilhelm Kalide became an Honorary Citizen of Gliwice.

There he created 44 boards of Foundry's promoting catalogue, which were being used for many years. In 1830 he became a member of Foundry Authority in Gleiwitz, and next he was promoted to Foundry Superintendent and started to work as its managing director. As the demand for artistic product felt down, he developed another branches of production. In 1857 Wilhelm was designated for Mining Counsellor. He was active in community services areas. Among others he was a member of a parish council.

Translation: Ewa Hordyniak

 

Völkel O., Wilhelm Kalide, [w:] Gleiwitzer-Beuthener-Tarnowitzer Heimatblatt, nr 11, Steinheim/M 1961, s.27-28, tłum. Sebastian Mrożek

   

 

Był synem Gottlieba Kalide i Charlotty Wilhelminy Beck ze Świerklańca. Miał dwoje młodszego rodzeństwa. Brat Theodor uważany jest za jednego z najwybitniejszych górnośląskich rzeźbiarzy, najmłodsza siostra – Alwina – została w 1823 r. żoną Franciszka Winklera z Miechowic (wówczas jeszcze mistrza zmianowego, a w kilkanaście lat później jednego z najbogatszych ludzi na Górnym Śląsku).

Ojciec Wilhelma – Gottlieb, został w roku 1786 skierowany do Tarnowskich Gór jako pretendent górniczo-hutniczy, a pięć lat później do Królewskiej Huty, gdzie odpowiadał za ruch wielkich pieców i kontakty z królewskimi kopalniami.

W tej też hucie terminuje Wilhelm od 18. kwietnia 1809. W roku 1812 zostaje on oddelegowany do gliwickiej Odlewni Żeliwa celem jej dalszej rozbudowy – kuje się w niej broń do zbliżającej się walki wyzwoleńczej. Kiedy 3. lutego 1813 roku król wzywa poddanych do tworzenia ochotniczych oddziałów myśliwskich, z powiatu gliwicko-toszeckiego podąża za odezwą 34 mężczyzn. Dokładnie połowę z nich stanowią robotnicy i urzędnicy gliwickiej Odlewni Żeliwa. Jednym z nich jest Wilhelm Kalide. Wybiera batalion strzelców pierwszego regimentu pułku gwardyjskiego piechoty, który w tym czasie przybywa do Wrocławia. Umundurowanie i broń nabywa samodzielnie a po krótkim szkoleniu trafia na pole walki. Najpierw jest w armii Blüchera, następnie w rosyjsko-pruskim korpusie rezerwy gwardyjsko-grenadierskiej, wraz z nim przekracza Ren w pobliżu Bazylei. We Francji awansuje na stopień podporucznika.

7. sierpnia 1814 roku wkracza wraz ze swoim regimentem do Berlina. Dwa tygodnie później zdejmuje królewski mundur i powraca na Górny Śląsk. Ponownie zostaje zatrudniony jako pretendent hutniczy, tym razem w kluczborskiej hucie. Tutaj odkrywa swą miłość do córki administratora składu drewna, która ostatecznie staje się jego żoną.

W dniu 1. października 1816 roku Kalide zostaje ponownie przeniesiony do gliwickiej Odlewni Żeliwa. Ma zastąpić tutaj oddelegowano na kilka miesięcy nad Ren sekretarza huty Kißa, któremu powierzono w miejscowej Odlewni Żeliwa w Sayn organizację wydziału produkcji armat według gliwickiego wzoru. Po przeniesieniu do Wrocławia dotychczasowego sekretarza Chuchula, Kalide zostaje jego następcą, równolegle składając przysięgę urzędnika państwowego.

W roku 1827 ukazuje się obszerny zeszyt reklamowy gliwickiej Odlewni, dla którego Kalide sporządził – czyni to poza swoim głównym zajęciem w hucie – 44 tablice poglądowe. Należałoby obejrzeć owe rysunki, aby móc docenić poświęcenie Kalide, jego dokładność w szczególe oraz wyczucie artystyczne, włożone w tę pracę. Główny nadzorca górniczy Gerhard w uznaniu tejże pracy przyznaje mu oprócz pochwalnych słów wynagrodzenie wysokości 60 talarów. Rysunki te znalazły jednakże w przyszłości wielokrotne zastosowanie jako ilustrowany dodatek do każdego kolejnego katalogu sprzedaży gliwickiej Odlewni, a po raz ostatni w roku 1862. Ów bogaty materiał rycin stanowi najważniejsze źródło wiedzy o byłym stanie posiadania zakładu i jego plastycznych modelach odlewniczych.

W roku 1830 Kalide staje się mistrzem hutniczym oraz jest mianowany na członka gliwickiego urzędu ds. hut. W 1838 roku jest już inspektorem hutniczym.

Kiedy w roku 1843 przebywa w Gliwicach nowy główny nadzorca górniczy Graf von Beust, jest tak zaskoczony umiejętnościami Kalide, że stwarza mu możliwość zwiedzenia najważniejszych odlewni żeliwa w Niemczech i Belgii. Po powrocie awansuje na nadinspektora hutniczego i staje na czele gliwickiego zakładu.

Polityczne zawirowania roku 1848 dosięgają również gliwickiej Odlewni Żeliwa, której dotychczas najcenniejszym produktem były odlewy artystyczne. O ile po walkach wyzwoleńczych była możliwa jeszcze sprzedaż aż do 120 000 sztuk rocznie tych jakże kunsztownych odlewów, tak teraz było to zaledwie 10 000. Kalide wspierał więc tym bardziej produkcję garnków, surowych jak i emaliowanych podnosząc ich zbyt do ponad 300 000 sztuk rocznie. Równolegle też zostaje zwiększona produkcja odlewów rur dla sieci gazowniczej i wodnej. Także i inne części zakładu zawdzięczają Kalide niejedną poprawę. Tak też w roku 1853 wymyśla maszynę prasująco-zawijającą do wytwarzania blach łuskowych z cynku, które są następnie wykorzystywane do pokrywania dachów jak i wolnostojących murów przeciwpożarowych.

W roku 1857 Kalide odbiera nominację na radcę górniczego. Cztery lata później przechodzi jednak na emeryturę. Przy tej okazji miasto Gliwice nadaje mu prawo honorowego mieszkańca: „w uznaniu wielkich zasług, których dokonał w swojej 45-letniej działalności na rzecz miasta, a w szczególności dla jego klasy robotniczej”. Po przejściu na emeryturę, nadal udzielał się społecznie, m.in. był członkiem ewangelickiej rady parafialnej.

Wilhelm Kalide, który w gliwickiej Odlewni Żeliwa awansował z ucznia na stanowisko radcy górniczego oraz ostatecznie dyrektora zakładu, spoczywa na przylegającym do niego Cmentarzu Hutniczym, na nim też leżą inni górnośląscy pionierzy przemysłu.

 

 

Nagrobek symboliczny – 2007, 2023

 

 
Maschineninspektor Julius Aust & Wilhelmina (Minna) Kalide
ślub 11 października 1846 roku (OW nr 43 z 20.10.1846 r.)
   
   

Znalazłam takie informacje o ich dzieciach:

Bertha Wilhelmine Marie ur. 17.07.1847 r. (OW nr 36 z 31.08.1847 r.)
Oscar Heinrich Julius Wilhelm 4.10.1851
(OW nr 45 z 4.11.1851 r.) – 16.03.1857 (OW nr 12 z 24.03.1857 r.)
Conrad Wilhelm Julius ur. 5.01.1855 r. (
OW nr 8 z 20.02.1855 r.)
i prawdopodobnie Martha Charlotte Minna Aust, która wyszła za mąż za Otto Pechnera – ślub 30.11.1874 (akt nr 35 Königshütte USC I)

 

 

[1] Völkel O., Wilhelm Kalide, [w:] Gleiwitzer-Beuthener-Tarnowitzer Heimatblatt, nr 11, Steinheim/M 1961, s.27-28, tłum. Sebastian Mrożek 

[2] Schmidt J., Hutnicy, artyści, modelierzy oraz twórcy górnosląskiego hutnictwa, [w:] Rocznik Muzeum w Gliwicach, t.X, Gliwice 1995

[3] Gliwicki Preis-courant – wzorniki wyrobów Królewskiej Odlewni Żeliwa w Gliwicach w zbiorach Muzeum w Gliwicach; Muzeum w Gliwicach 2005

[3] Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Gliwicach, Akta rodzin gliwickich

[4] Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Gliwicach

[5] geneteka.genealodzy.pl